Zapewne większość z Was spotkała się już z określeniem Tex-Mex w nawiązaniu do kuchni meksykańskiej. Czy jednak kuchnię Tex-Mex można nazwać kuchnią meksykańską?
Zacznijmy od samego znaczenia określenia Tex-Mex. Jest to skrót od Texas and Mexican Railroad, czyli teksańskiej kolei uruchomionej w 1875 roku. Niedługo później tym samym określeniem zaczęto nazywać osoby pochodzenia meksykańskiego mieszkające w Teksasie (nazywani także Tejanos). Następnie określenie przeszło na kuchnię z tego regionu.
Aby lepiej zrozumieć genezę Tex-Mex należy dowiedzieć się więcej o miejscu, z którego się wywodzi. Na terenach obecnego Teksasu od tysięcy lat mieszkali rdzenni amerykanie, aż do początku XVI wieku. Wtedy to hiszpańscy konkwistadorzy rozpoczęli wielką kolonizację, która zajęła większość terenów Ameryki Północnej i Środkowej. Przez ponad 300 lat Teksas był częścią Nowej Hiszpanii. Poważne problemy kolonizatorów zaczęły się po wygranej przez Meksyk walce o niepodległość w 1821 r. Teksas wywalczył swoją niepodległość 15 lat później, a w 1845 został włączony do Stanów Zjednoczonych. Mieszanka kultur na tych terenach odbiła się również na zwyczajach kulinarnych. Każdy z kolejnych osadników dodawał coś od siebie. Jedną z ciekawostek kulinarno-historycznych jest używanie w kuchni Tex-Mex dużej ilości kuminu (kminu rzymskiego), który w kuchni meksykańskiej jest znacznie rzadziej spotykany. Zwyczaj dodawania do dań tej przyprawy przywieźli ze sobą marokańscy robotnicy mieszkający na Wyspach Kanaryjskich, którzy przywiezieni przez Hiszpanów, pojawili się na terenach dzisiejszego Teksasu na początku XVI w.
Jako zalążek kuchni Tex-Mex w obecnym wydaniu uznaje działalność Chili Queens z San Antonio w Teksasie. Była to grupa kobiet, która od końca lat 60-tych XIXw. na ulicznych rynkach od zmierzchu do świtu sprzedawała chilli con carne i inne potrawy dzisiaj określane jako Tex-Mex. Aż do późnych lat trzydziestych XX w. kobiety rozkładały stoły i ławki na głównych placach San Antonio i przez całą noc wydawały jedzenie. Chili Queens lubiły żartować i flirtować z klientami, co dodatkowo motywowało panów do zamawiania jedzenia. Rosnąca popularność „Królowych Chili” sprawiła, że chili con carne stało się jednym z najpopularniejszych dań regionu, a San Antonio stolicą kuchni Tex-Mex.
Na początku XX w. również w San Antonio niejaki Otis Farnsworth z Chicago otworzył restaurację the Original Mexican Restaurant. W swoim lokalu do dania głównego zaczął serwować ryż i smażoną fasolę, nazywając to połączenie „the Regular”. Tym samym przyczynił się do kolejnego sztandarowego Tex-Mex’owego połączenia smaków. Wiele okolicznych restauracji zaczęło naśladować ten trend, dodając do tego jeszcze kwaśną śmietanę i roztopiony ser.
Galopująca popularność kuchni Tex-Mex rozpowszechniła się szybko na teren całych Stanów Zjednoczonych, a z czasem jeszcze dalej, co przyczyniło się też do częstego mylenia kuchni Tex-Mex z tradycyjną kuchnią meksykańską. Co prawda część dań i produktów jest zapożyczona z kuchni meksykańskiej, ale nie należy zapominać o tym, że Tex-Mex powstał w USA i jest to kuchnia amerykańska (choć pod pewnymi względami podobna do kuchni północnego Meksyku).
Dania kuchni Tex-Mex, które nie należą do kuchni meksykańskiej:
1.Nachos – chipsy kukurydziane (lub pszenne) podawane z roztopionym serem i plasterkami jalapeno, czasami też z mięsem mielonym lub chilli con carne. W Meksyku podaje się totopos, czyli kawałki smażonej tortilli z pastą z czarnej fasoli jako przystawka. Można w uproszczeniu powiedzieć, że Nachos to rozbudowana, skomercjalizowana wersja totopos.
2.Burrito – co prawda burrito jest pochodzenia meksykańskiego (część północna), jednak podobnie jak w przypadku nachos, amerykanie mocno rozbudowali to danie. W oryginalnym wydaniu burrito składało się wyłącznie z tortilli pszennej, mięsa i salsy. Dodatki takie jak fasola, pomidory, sałata, ryż, ser itd. to już domena kuchni Tex-Mex.
3.Chilli con carne – dla części osób może być to spore zaskoczenie, ale chilli con carne w Meksyku ze świecą szukać. Danie to jest praktycznie niespotykane u południowych sąsiadów USA.
4.Fajitas – mieszanka mięsa (najczęściej kurczak) z warzywami (cebula i papryka), posolone i podawane z fasolą, ryżem i/lub tortillami pszennymi. Jeszcze do niedawna to danie było nieznane w Meksyku, choć jest zbliżone do tzw. molcajetes mexicanos, czyli dania podawanego w dużych, kamiennych moździerzach (molcajetes). Znajdziemy w nich kawałki mięsa i/lub owoców morza, cebulę, kaktusa jadalnego, różne rodzaje chilli, itd., a wszystko zanurzone w salsie.
5.Tacos z Taco Bell – temu amerykańskiemu gigantowi udało się rozpowszechnić swoją wersję taco na ogromną skalę. Takich tacos nie ma w Meksyku. Co ciekawe meksykanie są do tego stopnia dumni ze swoich tacos, że nie znajdziemy restauracji Taco Bell w Meksyku. Najbardziej podobnym daniem meksykańskim są tacos dorados, czyli zwinięte w rurkę smażone tortille kukurydziane z nadzieniem w środku, polane salsą.